فضل بن روزبهان خنجی

خواجه افضل‌الدین فضل‌الله بن جمال‌الدین روزبهان بن فضل‌الله بن محمد خنجی اصفهانی، ملقب به امین و معروف به خواجه ملا، صاعدی، قاضی و پاشا که...

تاجلی بیگم یا شاه‌بیگی خانم، (تولد ۱۴۸۸ موصل – درگذشته ۱۵۴۰ شیراز) ملکه همسر شاه اسماعیل یکم و ملکه مادر شاه تهماسب یکم بود. تاجلی بیگم یکی از ملکه‌های قدرتمند و تأثیرگذار در امپراتوری صفویان بود....

حلیمه (مارتا)

شاهزاده خانم ایرانی قرن هشتم ه.ق. ( قرن ۱۵ میلادی).

حلیمه خاتون، دختر اوزون حسن آق قویونلو می باشد که مادرش تئودورا دختر امپراتور ترابوزان ژان چهارم است. نام مسیحی اش مارتا است و به عالمشاه بیگم نیز معروف می باشد.

مادرش يعني همسر اوزون حسن، زني بود به نام تئودورا كه دختر امپراطور طرابوزان (واقع در جنوب درياي سياه) بوده كه به او دسپينا خاتون مي گفتند. دسپينا خاتون در تبريز سالها ملكه بود اما مسلمان نشد و دين نصراني خود را حفظ كرد. قضيه مال بيش از 550 سال پيش و در دنياي پيش از دوران مدرن است. باور تان مي شود؟! نام دختر دسپينا خاتون، مارتا (حليمه) بود كه از قضاي روزگار با خاندان صفوي وصلت كرد وپسري را دنيا آورد كه سرسلسله ي حكومت صفوي شد : شاه اسماعيل اول. تصور ش را مي كرديد كه مردي مانند شاه اسماعيل مادري داشته باشد كه نامش مارتا باشد و مادربزرگش يك ملكه ي مسيحي در تبريز و جد مادريش امپراطور ارتودكس در طرابوزان؟!

زندگی

او در عنفوان جوانی به همسری شیخ حیدر از نوادگان شیخ صفی الدین اردبیلی در می آید و به دین اسلام می گرود. وی مادر شاه اسماعیل صفوی، موسس سلسله صفوی می باشد. اطلاعات بیشتری از زندگی وی در دست نیست.

مقبره

در حیاط مقابر بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی در اردبیل، متصل بدیوار صحن بقعه، مقبره کوچکی است منسوب به حلیمه خاتون. در داخل این مقبره که قسمت داخلی آن در حدود دو متر طول دارد و با گنبد کوچکی پوشیده شده یک سنگ مرمری هست.

****************

عالم‌شاه بیگم یا حلیمه بیگی آغا، (تولد ۱۴۶۰ تبریز – درگذشته ۱۵۲۲ اردبیل) ملکه مادر شاه اسماعیل یکم بنیان‌گذار امپراتوری صفوی و همسر سلطان حیدر هم‌چنین دختر اوزون حسن پادشاه و دسپینا خاتون دختر امپراتور ترابوزان ژان چهارم بود

زندگی

او را هنگام تولد مارتا نامیدند، در سنین جوانی با شیخ حیدر پسر عمه خود ازدواج کرد. پس از ازدواج اسلام آورد و نامش به عالم‌شاه بیگم تغییر یافت. ثمره این ازدواج سه پسر به نام‌های سلطان علی، شاه اسماعیل یکم و ابراهیم میرزا بود.

عالم‌شاه بیگم بعد از کشته شدن شیخ حیدر در جنگ با شروانشاهان به‌فرمان برادرش سلطان یعقوب همراه با پسرانش به شهر استخر در فارس تبعید و زندانی شد. در این زمان شاه اسماعیل یک ساله بود. پس از مرگ سلطان یعقوب پسرش سلطان بایسنقر به سلطنت رسید اما سلطان رستم به جنگ با وی برخاست و عالم‌شاه بیگم را همراه فرزندانش آزاد کرد سپس به تبریز آورد.

بعد از پیروزی رستم بر بایسنقر به دلیل ترس از قدرت سلطان علی، به جنگ با وی پرداخت و در نهایت سلطان علی کشته شد. عالم شاه بیگم بعد از این واقعه پسرانش ابراهیم و اسماعیل را به لاهیجان در گیلان فرستاد تا در آن جا نزد کارکیا میرزا علی تربیت شوند، در این زمان عالم‌شاه به رابط میان قزلباش و اسماعیل تبدیل شد.

عالم شاه بیگم یکی از حامیان اصلی شاه اسماعیل یکم برای تشکیل حکومت صفویان بود. او در انتقال قدرت به فرزندش نقش اساسی داشت. او در سال ۱۵۲۲ فوت شد و در آرامگاه شیخ حیدر در اردبیل دفن گردید.

مقبره

در حیاط مقابر بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی در اردبیل، متصل بدیوار صحن بقعه، مقبره کوچکی است منسوب به حلیمه بیگم. در داخل این مقبره که قسمت داخلی آن در حدود دو متر طول دارد و با گنبد کوچکی پوشیده شده یک سنگ مرمری هست.

شیخ صفی‌الدین اردبیلی (۷۱۳ - ۶۳۱ خورشیدی برابر ۷۳۵ - ۶۵۰ قمری) نیای بزرگ دودمان صفویان از بومیان کرد تبارایرانی است که مادر او آذری است و نیز هشتمین نسل از تبار فیروزشاه زرین‌کلاه بود.

بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي

ابوالنصر سام میرزا صفوی (۹۴۵-۸۹۶ خورشیدی/۹۷۴-۹۲۳ قمری) از فرزندان شاه اسماعیل یکم است که اهل هنر بوده‌است و کتاب تذکره سامی یا تحفه سامی را که دربارهٔ شعر و شاعران است، نگارش کرده‌است. در زمینه خوشنویسی هم از او آثار قابل توجهی باقی است.