علیقلی مخبرالدوله (۱۲۴۵ - ۱۳۱۵ ه. ق.) از رجال قاجاریه.
علیقلیخان مخبرالدوله پسر بزرگ رضاقلیخان ملقب به امیرالشعرا و متخلص به هدایت و معروف به للهباشی در سال ۱۲۴۵ قمری در شیراز متولد و در سال ۱۲۵۶ ق. در سن یازدهسالگی به همراه پدر خود از شیراز به تهران آمد و در سال ۱۲۶۴ ق. در زمان سلطنت محمدشاه و صدارت حاج میرزا آقاسی در سن ۲۰ سالگی حاكم فیروزكوه شد و پس از فوت شاه در آنجا نمانده به تهران آمد. در سال ۱۲۶۷ ق. كه شادروان میرزا تقی خان امیركبیر رضا قلی خان را مأمور به سفارت خوارزم نمود علیقلیخان هم به همراه پدر خود رهسپار خیوه شد و در تاریخ ۱۸محرم ۱۲۶۸ ق. به اتفاق پدر خود از آنجا بازگشت و به تهران وارد شد. پس از افتتاح دارالفنون در سال ۱۲۶۸ ق. كه رضاقلی خان به نظامت دارالفنون برگزیده شد علیقلیخان هم در جزء صد نفر شاگردانی بود كه از اولاد شاهزادگان و خوانین انتخاب شده و میرزا محمدعلی خان شیرازی وزیر امور خارجه و رئیس دارالفنون آنان را به حضور شاه معرفی كرد. علت انتخاب میرزا محمدعلی خان وزیر امور خارجه به ریاست مدرسه دارالفنون بیشتر برای این بوده است كه چون در ابتدا معلمین دارالفنون اروپایی و اكثراً اتریشی و سروكار با وزارت خارجه داشتهاند از این جهت اداره امور مدرسه نیز تا چندی با وزیر امور خارجه بوده و میرزا محمدعلی خان نیابت و تصدی امور مدرسه را به فرزند خود میرزا عبدالوهاب خان نایبالوزاره واگذار كرده بود. علیقلیخان چندی مشغول به تحصیل شد و چون دارای زن و بچه بود از تحصیل كردن دست كشیده در سال ۱۲۶۹ ق. به ریاست كتابخانه دارالفنون كه چند كتابی بیش نداشت تعیین گردید در سال ۱۲۷۶ ه. ق ناصرالدین شاه وی را مأمور کشیدن خط تلگراف بین تهران و سلطانیه (زنجان) کرد.پس در دستگاه علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه وزیر علوم كه تأسیسات تلگراف و سیمكشی آن از سال ۱۲۷۲ ق . زیر نظر او به طور امانی و مقاطعه انجام میشده داخل خدمت شد و پس از اشتغال او در امور تلگراف شغل كتابداری مدرسه دارالفنون به برادر كهترش جعفرقلی خان (نیرالملك) واگذار گردید.در سال ۱۲۸۶ لقب مخبرالدوله گرفت. در سال ۱۲۹۶ وزیر پست و تلگراف شد. در ۱۲۹۳ سيم كشي بين تهران و مشهد را انجام داد . در ۱۲۹۸ وزیر علوم و رئیس دارالفنون شد. در سال ۱۳۱۴ ه. ق در ابتدای سلطنت مظفرالدین شاه به سمت وزیر داخله منصوب شد. در تهران درگذشت و در تکیه رضاقلی خان امیرالشعراء به خاک سپرده شد.
مسجد و تکیه هدایت که در خیابان جمهوری قرار دارد توسط او تأسیس شد.
حیدرقلى بن نصراللَّه پریشان نهاوندى به سفارش و درخواست وى كتاب «مفتاح المفاتیح» (ترجمه قسمتهایى از «مفاتیح الغیب» ملا صدرا) را شرح كرد.
پسرش صنیع‌الدوله داماد مظفرالدین شاه بود .
فرزندان
-
حسین‌قلی مخبرالدوله، وزیر پست و تلگراف در شش کابینه
-
مرتضی قلی‌خان صنیع‌الدوله، اولین رئیس‌مجلس شورای ملی ایران
-
مهدی‌قلی‌خان مخبرالسلطنه، نخست وزیر ایران
-
محمدقلی‌خان مخبرالملک، نمایندهٔ تجار تهران در دورهٔ نخست مجلس شورای ملی و وزیر دارایی در کابینهٔ چهارم مستوفیالممالک
-
زیبنده خانم، همسر جوادخان سعدالدوله
پس از مرگ
-
چهارراهی در تهران، در تقاطع خیابان‌های سعدی و جمهوری، که خویشاوندان او عمدتاً در حوالی آن بودوباش دارند، به نام او «چهارراه مخبرالدوله» نام‌گذاری شده‌است.
-
در مجموعه ویدئویی قهوه تلخ شخصیتی به نام «مخبرالدوله سر سعدی» نقش خبرچین شخصی جهانگیرشاه را بازی می‌کند. این موضوع باعث اعتراض شدید جهانگیر هدایت نوهٔ مخبرالدوله و بزرگ خاندان هدایت شد ( جهانگير هدايت برادرزاده صادق هدايت ميباشد .)
علیقلی خان مخبرالدوله از وزرای دوره ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه ق‍اج‍ار
برچسب‌ها: رضاقلى خان هدايت, علیقلی خان مخبرالدوله, صادق هدايت, خاندان مخبرالدوله و هدايت
