صنیع‌الدوله شناسنامه نام کامل مرتضی‌قلی خان زادروز ۱۲۷۳ ه‍. ق. زادگاه تهران، تاریخ مرگ ۱۳۲۹ ه‍. ق. ۱۲۹۰ خورشیدی محل مرگ تهران، همسر(ان) احترام‏‌السلطنه فرزندان عزت‏‌الله, امان‏‌الله, علی‏قلی, احترام‏‌السلطنه, عفت‏‌السلطنه, عزیزالملوک اطلاعات سیاسی سمت اولین رئیس مجلس شورای ملی از ۱۷ شعبان ۱۳۲۴ تا رجب ۱۳۲۵ سمت‌های پیشین وزیر مالیه در کابینهٔ اول حسن مستوفی

مرتضی‌قلی‌خان صنیع‌الدوله (۱۲۷۳ ه‍. ق. در تهران - ۱۳۲۹ ه‍. ش./۱۲۹۰ ه‍. خ. در تهران)، از رجال اواخر قاجاریه و اولین رئیس مجلس شورای ملی.

زندگینامه

مرتضی‌قلی‌خان صنیع‌الدوله، فرزند علیقلی‏‌خان مخبرالدوله، و نوادهٔ رضاقلی‌خان هدایت، مرتضي قلي خان صنيع الدوله در شب يكشنبه ۹ صفر ۱۲۷۳ ه.ق/۱۲۳۵ ه.ش در كو چال ميدان در تهران به دنيا آمد. وي پس از اتمام تحصيلات درايران، به آلمان رفت و پس از اتمام تحصيلات خود در رشته معدن شناسي در آلمان به ايران آمد و پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۲۱ ه‍. ق. به ریاست ادارهٔ پست و گمرک منصوب شد. در همان سال یکی از اولین کارخانه‏‌های نخ‏‌ریسی را در تهران به راه انداخت، ولی به علت رقابت خارجی کارخانهٔ مزبور به‌زودی از ادامهٔ فعالیت باز ماند.همچنين او از پيشگامان احداث خط آهن در ايران بود كه در اين زمينه از حمايت و همفكري و كمك آلمانها بهره فراواني برد .  در ۱۷ شعبان ۱۳۲۴ ه‍. ق. پس از افتتاح اولین دورهٔ مجلس شورای ملی، صنیع‏‌الدوله به ریاست آن انتخاب شد و در رجب ۱۳۲۵ از آن مقام استعفا داد. از آن پس با سمت وزیر مالیه در دو کابینه مشیرالسلطنه، وزیر علوم و سرپرست وزارت فواید عامه در کابینه ناصرالملک و نظام السلطنه شرکت داشت. پس از دورهٔ استبداد صغیر و فتح تهران به‌دست مجاهدان در کابینهٔ اول محمدولی سپهدار تنکابنی به وزارت معارف و اوقاف منصوب شد. در کابینهٔ دوم حسن مستوفی‏‌الممالک مقام وزارت مالیه را داشت. در همین دوره به دست یک تن گرجی تبعهٔ روسیه و دو همدست او به قتل رسید.

صنیع الدوله در سند تاریخی که اردشیر جی در توجیه و تمجید رضاخان و کسانی که به او کمک کردند تا رژیم پهلوی را سرکار آورند، به عنوان خادم ایران و فدایی وطن پرست معرفی می شود و بدین گونه از ارتباط او با دستگاه جاسوسی انگلستان اینتلیجنت سرویس پرده بر می دارد.

او داماد مظفرالدين شاه هم بود .