مرتضی نی‌داوود (۱۲۷۹ خورشیدی در تهران - ۲ مرداد سال ۱۳۶۹) در یک خانواده هنردوست و هنر پرور یهودی به دنيا آمد و از نوازندگان برجسته ایرانی بود.

در کودکی استعداد موسیقی وی آشکار شد و پدرش «بالا خان» که خود اهل موسیقی بوده و با تار و تنبک آشنایی داشت و به صورت تخصصي تنبك مينواخت ، او را به درس آقا حسینقلی استاد تار برد.

مرتضی خان دو سال نزد آقا حسینقلی و سه سال نزد شاگر برجسته او درویش خان ردیف موسیقی و تار نوازی را آموخت  مدال های طلا، نقره و برنز همچنین تبرزین زرین که نشان شاگردان ممتاز بود را به دست آورد. در اوایل بیست سالگی اقدام به تأسیس کلاسی برای تدریس تار و ردیف موسیقی ایرانی نمود که بعدها پس از مرگ نابهنگام استاد درویش خان ادامه آموزش شاگردان استادش را نیز برعهده گرفت.و بعنوان قدردانی و بزرگداشت یاد استاد آن را "مدرسه درویش" نام گذارد .

آشنایی او با قمرالملوک وزیری در یک محفل خصوصی منجر به کشف یکی از بزرگ‌ترین استعدادهای آواز ایرانی می‌شود که در ادامه به همکاری آن دو انجامیده و قمر با آموختن از او بسیاری از ترانه‌های مشهور خود را اجرا کرد. بیشتر تصنیف‌ها و آوازهای قمر از سال ۱۳۰۳ به بعد با تار مرتضی خان نی‌داوود همراه بوده‌است. 

مرتضی خان نی‏داوود استاد تار رویت می‏كند كه اولین بار قمر و صدی او را در یك مجلس عروسی كشف كرد. به تشویق میهمانان قمر جوان متنی را اجرا می‏كند و نی‏‏داوود را تحت‏تاثیر قرار می‏دهد. نی‏داوود به سراغ او رفته و اسمش را می‏پرسد و به قمر می‏گوید: صدی خوبی داری و بید روی دستگاه‏هی موسیقی به درستی كار كنی. مرتضی خان نی‏داوود تار را از دست نوازنده مجلس می‎‏گیرد و خود به همراه آوی قمر شروع به نواختن می‏كند. صدی گرم و رسی قمر به همراه تار دل‏نواز مرتضی نی‏داوود مجلس را گرم و پرشور می‏سازد. آشنیی قمر و نی‏داوود در آن مجلس نقش سرنوشت‏سازی در زندگی قمر ۱۶ ساله بازی می‏كند. ۲ ماه بعد قمر به سراغ استاد نی‏داوود می‏رود ب این كلام كه : «آمده‏ام موسیقی را یاد بگیرم». از این تاریخ همكاری هنری این دو هنرمند بزرگ آغاز می‏شود. یكی از اولین و به یادماندنی‏‎ترین كنسرت‏هی قمر به همراه ابراهیم خان منصوری و مصطفی نوریابی (ویولن) شكرالله قهرمانی و مرتضی نی‏داوود (تار) حسین خان اسماعیل‏زاده (كمانچه) و ضیاء مختاری (پیانو) در گراند هتل تهران برگزار شد. در این كنسرت قمر برای اولین بار تصنیف جاودانه مرغ سحر را با آهنگ‏سازی نی‏داوود و شعر ملك‏الشعری بهار اجرا كرد. مرتضی خان نی‏داوود در این باره می‏گوید: «همین كنسرت قمر را به مردم معرفی كرد. پس از پیان كنسرت همه از قمر می‏گفتند و می‏پرسیدند. ترانه‏هیش را حفظ می‏كردند و زیر لب زمزمه می‎‏كردند. كنسرت بعدی در سینما پالاس كه بزرگ‏تر بود، برگزار شد. مردم استقبال پرشوری كردند، از چهارراه استانبول تا چهارراه لاله‏زار جمعیت یستاده بودند. گنجیش سالن تكمیل شده بود اما مردم همچنان پشت درهی بسته در انتظار بودند. ترانه‏ی كه قمر اجرا كرد بر دل مردم نشست. از همان شب قمر با مردم یكی شد و تا آخرین لحظات زندگی از مردم فاصله نگرفت و آن چه را به خاطر صدی بی‏نظیرش به دست می‏آورد بی‏دریغ در بین مردم تقسیم می‏‎كرد». قمر با اجازه استادش كلنل علینقی وزیری نام فامیل وزیری ر برای خود انتخاب كرد. قمرالملوك وزیری صفحات متعددی را با صدی خود ضبط كرد

نی داوود پس از تأسیس رادیو مانند هنرمندان دیگری چون رضا محجوبی، علی اکبر شهنازی، حبیب سماعی، ابوالحسن صبا و موسی معروفی، به همکاری با رادیو پرداخت. او برای خوانندگان معروفی چون قمرالملوک وزیری، ملوک ضرابی، روح انگیز، ادیب خوانساری، جواد بدیع زاده و غلامحسین بنان تصنیف ساخته یا با آوازشان تار نواخته‌است.

وی در سال ۱۳۴۸ اقدام به اجرا و ضبط در حدود ۳۰۰ گوشه از ردیف موسیقی ایرانی نمود که توسط انتشارات ماهور چاپ و نشر شده‌است. وی در سال‌های پس از انقلاب نیز به فعالیت‌های موسیقی خود به صورت محدود ادامه داده و در همین سال‌ها پیش درآمد اصفهان را به شیوه‌ای نو برای ارکستر بزرگ تنظیم نمود که موسیقی اصلی سریال هزار دستان به حساب می‌آید.

مرتضی نی داوود، سال‌ها در خیابان فردوسی تهران مغازه الکتریکی داشت و در سال ۱۳۵۹ به دنبال پاره‌ای از محدودیت‌های ایجاد شده، ترجیح داد به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کند.

وی در ۲ مرداد سال ۱۳۶۹ در سن نود سالگی در امریکا درگذشت. در همین سال استاد محمدرضا شجریان تصنیف مرغ سحر را -که از ساخته‌های نی‌داوود است- به یاد ایشان در کنسرت سروچمان اجرا کردند.

تصنیف مرغ سحر اکنون به فصل مشترک تمامی اجراهای شجریان تبدیل شده است،‌به نحوی که وقتی در سال گذشته وی خواست این قطعه را نخواند، با اصرار جمعیت مجبور شد از شب بعدش اجرای این قطعه را در مجموعه کاری اش قرار دهد.[شجریان مرغ سحر نخواند] این تصنیف و شهرت شعرآن سبب شده است تا یدالله کابلی از خوشنویسان طراز اول کل اشعار آن را بازنویسی کند [کابلی تابلوی مرغ سحر با به شجریان اهداء‌کرد]

آثار

• تصنیف مرغ سحر
• تصنیف شاه من، ماه من
• تصنیف مرغ حق
• تصنیف آتش دل
• پیش درآمد اصفهان
• اجرای مفصل گوشه‌ها که توسط مؤسسهٔ ماهور منتشر شده‌است.