ارتشبد پزشک فضائل تدیُّن ارتشبد فضائل تدین تاریخ تولد ١٢٨٧ محل مرگ تپه‌های لویزان تاریخ مرگ ۱۸ بهمن ۱۳۵۵ محل دفن گورستان ظهیرالدوله تهران تابعیت ایرانی درجه ارتشبد فرماندهی فرمانده نیروی هوایی شاهنشاهی

ارتشبد پزشک فضائل تدیُّن (زادروز ١٢٨٧ درگذشت: ۱۸ بهمن ماه ۱۳۵۵ خورشیدی)، فرمانده نیروی هوائی شاهنشاهی در دوران پهلوی دوم و یکی از بیست نفر فرماندهان و افسران ارشد ارتش ایران بود که در تمامی دوران زمامداری پهلوی به درجه ارتشبدی، که بالاترین درجه نظامی اعطا شده در آن دوران بود نائل گردید.

فضائل تدین پس از تحصیلات مقدماتی وارد دانشکده افسری نیروی زمینی ارتش شاهنشاهی گردید و در عین حال تحصیلات خود را در رشتهٔ پزشکی و به عنوان بورسیه پزشکی ارتش شاهنشاهی دنبال نمود. وی دوران دانشکده پزشکی را با موفقیت سپری نمود و در عین حال به عنوان افسر نیروی زمینی دوره‌های مربوط به پزشکان را در دانشکده افسری نیروی زمینی طی نمود. وی از جمله افسران نیروی زمینی بود که به طور سالیانه و به عنوان سهمیه نیروی هوایی، از دانشکده افسری به این نیرو انتقال می‌یافتند و بدین ترتیب وی، با اینکه خلبان نبود و دوره‌های مربوط به نیروی هوایی را نگذرانده بود، پیشرفت خویش را در نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی و پس از انتقال به این نیرو آغاز نمود.

نقش در وقایع پس از ۲۸ مرداد ۳۲

از فضائل تدین در تاریخ معاصر ایران، نخستین بار در وقایع پس از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و در ماجرای دستگیری دکتر حسین فاطمی و ماجرای سوء قصد به وی با چاقو، توسط شعبان جعفری (معروف به شعبون بی‌مخ) و اکبر گیلیکه‌ای و جمعی دیگر از اوباش تهران، که به زخمی شدن دکتر فاطمی (و همینطور خواهرش، سلطنت فاطمی) و بستری شدن وی در بیمارستان نظامی منجر می‌شود، نام برده می‌شود. ظاهراً دکتر فضائل تدین با درجه سرهنگی و با عنوان سرهنگ پزشک فضائل تدین در این زمان یکی از پزشکان معالج دکتر فاطمی بوده‌است. بعنوان نمونه در این ارتباط در مقاله‌ای به قلم دکتر آرمان نوری (که از طرفداران فاطمی و بالطبع از مخالفان محمدرضا شاه و افسران وفادار به او، همچون سرهنگ دکتر فضائل تدین است)، می‌خوانیم:

... در این هنگام حکم اعدام دکتر فاطمی تأیید می‌شود. پس از شکنجه‌های فراوان در روز ۷ مهر ماه ۱۳۳۳ دکتر فاطمی را در حالی که از درد به خود می‌پیچید روی برانکارد به دادگاه نظامی منتقل کردند. وکیل او سرتیپ عبدالله قلعه بیگی از دادگاه خواست تا قاضی و دادستان از محل زندان که نزدیک هم بود دیدن نمایند تا آثار استفراغ خونی شب قبل دکتر فاطمی را مشاهده نمایند و به آنها ثابت شود که در این شرایط، محاکمۀ او غیر قانونی است اما پزشکان خائن سرلشکر دکتر نصرالله خوشنویسان، سرلشکر دکتر کریم ایادی، سرتیپ دکتر نصرالله مقبلی و سرهنگ دکتر فضائل تدین با وجود استفراغ خون شب قبل اعلام نمودند که او در سلامت است و وکیل او نیز پس از زمان تنفس دیگر به دادگاه بازنگشت و برای آن که سریعتر کار تمام شود وکیل دکتر علی شایگان و مهندس احمد رضوی را که حتی تا آن موقع پرونده را ندیده بود به عنوان وکیل تسخیریش انتخاب کردند و آزموده که او را «آیشمن ایران» نامیدند در حالی که حتی محاکمه مصدق هم علنی بود از دادگاه خواست تا محاکمه دکتر فاطمی، سری و غیر علنی باشد و سرانجام حکم دستوری اعدام دکتر فاطمی صادر شد. رئیس دادگاه اولیه سرتیپ قطبی (دائی فرح دیبا) و رئیس دادگاه تجدید نظر سرلشکر منصور مزین بود و تقاضای فرجام هم رد شد.

مناصب مهم

از ظواهر چنین برمی‌آید که فضائل تدین، به خاطر وفاداری خویش به محمدرضا شاه پهلوی، در سالهای بعد پیشرفت خویش در نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی را به سرعت آغاز کرده‌است. وی در سال ۱۳۴۶ به عنوان ریاست ستاد نیروی هوایی و سپس، و بعد از بازنشستگی تیمسار سپهبد نوری اسفندیاری، به عنوان جانشین فرمانده نیروی هوایی، یعنی به عنوان جانشین تیمسار ارتشبد محمد خاتم منصوب می‌گردد.

همچنین پس از اینکه تیمسار ارتشبد خلبان محمد خاتم، فرمانده نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی در روز جمعه ۲۱ شهریور ۱۳۵۴، و در جریان سقوط کایت، در می‌گذرد، جانشین وی، تیمسار سپهبد فضائل تدین به درجه ارتشبدی نائل شده و به سمت فرمانده نیروی هوایی شاهنشاهی منصوب می‌شود.

وی از روز ۲۱ شهریورماه ۱۳۵۴ تا روز ۱۸ بهمن ۱۳۵۵ یعنی زمان مرگش، فرمانده نیروی هوایی ایران بود.

درگذشت

ارتشبد فضایل تدین، سرانجام در روز ۱۸ بهمن ماه سال ۱۳۵۵ خورشیدی، هنگامی که در حال تمرین برای آموزش خلبانی هلیکوپتر بود، و در تپه‌های لویزان واقع در شمال شرقی تهران پرواز می‌کرد، بر اثر نقص فنی در هلیکوپتر خویش، سقوط نمود و در دم، کشته شد.

وی را در گورستان ظهیرالدوله تهران به خاک سپردند. بر سنگ قبر مجللی که بر آرامگاه او نصب شده‌است، این عبارات ساده به چشم می‌خورد:

بلند آسمان جایگاه من است، آرامگاه شادروان تیمسار ارتشبد فضائل تدین، فرمانده فقید نیروی هوایی شاهنشاهی که در تاریخ ۱۳۵۵/۱۱/۱۸، در اثر سانحه هلیکوپتر، در حین انجام وظیفه درگذشت.

شایعاتی درباره مرگ او

بعد از کشته شدن ارتشبد فضائل تدین در سانحه هلیکوپتر، شایعاتی در باره عمدی بودن این سانحه و نقش محمدرضا پهلوی در از میان بردن او، به گوش می‌رسید و برخی با توجه به این که فرمانده قبلی نیروی هوایی یعنی ارتشبد خاتم نیز، بر اثر سانحه سقوط کایت در سد دز کشته شده بود، بر آن بودند که دربار در هر دوی این سوانح ایفای نقش نموده است. گواینکه هیچ سند و مدرکی در این ارتباط و در راستای تأیید این شایعه، ارائه نشده و بسیاری از آگاهان و صاحبنظران این موضوع را که محمدرضا شاه در کشته شدن فرماندهان نیروی هوایی خویش، نقشی ایفا کرده باشد را، بسیار بعید و نامحتمل دانسته اند.

بعد از او سپهبد خلبان امیرحسین ربیعی به فرماندهی نیروی هوایی ایران رسید .