ابوالفتح‌خان زند سومین پادشاه دودمان زند ایران بود.

پادشاهی ابوالفتح‌خان در سال ۱۱۵۸ خورشیدی و فقط در حدود ۷۰ روز بود.

ابوالفتح‌خان فرزند کریم‌خان زند و جانشین زکی‌خان بود.

او مردی عیاش بود و به باده گساری معتاد شده بود. عموی وی صادق‌خان هر چه کوشید او را در خط اعتدال بیاندازد افاقه نکرد.

اَبوالْفَتح‎‏‌خانِ زند (1169-1201ق/1756-1787م)، پسر ارشد كريم خان كه دردوران پرآشوب پس ازمرگ پدر،مدت كوتاهي به سلطنت رسيد. ابوالفتح خان درشيراز متولد شد. مادرش خواهراسماعيل كرد قوچاني بود. سرپرستي وي را مدتها صادق خان(د1196ق/1782م)،تنها برادر تني كريم خان برعهده داشت . اودر181ق/1767م، درحالي كه 12 سال بيشتر نداشت،به امر پدر با خواهر هدايت الله خان حاكم گيلان ازدواج كردگفته‌اند كه اين ازدواج جنبة سياسي داشته است. به گزارش رستم‌الحكما ابوالفتح خان درآن زمان ديوان بيگ كريم خان بود وصادق خان سمت بيگلربيگي شيراز راداشت
پس ازمرگ كريم خان(193ق/1779م) كه خود جانشيني تعيين نكرده بود، ابوالفتح خان ازسوي برخي ازبزرگان وسرداران زند به پادشاهي برگزيده شد. زكي خان برادر ناتني كريمخان ازتيرة بداق طايفة لك كه مردي ثروتمند بود، با پراكندن اموالي هنگفت بخش بزرگي ازسپاه رابه خود متمايل ساخت وارگ را محاصره كرد وسرانجام حيله‌اي درچيد وبسياري ازبزرگان زند وطرفدار ابوالفتح خان را كشت. يا كوركرد. با اين همه ابوالفتح خان را در18 صفر 1193 بر سلطنت ابقا كرد،اما او جزنامي ازپادشاهي نداشت ودرواقع زكي خان رشتة كارها را دردست داشت وپس ازچند روز محمدعلي خان،پسر سوم كريم خان وداماد خويش راهم درادارة امور سهيم كرد
صادق خان برادر ديگر كريم خان وحاكم بصره كه خود مدعي حكومت بود، به بهانة حمايت ازابوالفتح خان به شيراز آمد وچون خواست به شهر حمله برد، باتهديد زكي خان مبني بردستگيري وشكنجة فرزندان صادق خان وخانواده‌‌هاي سپاهياني كه دراردوي اوبودند، عقب نشست وبه كرمان رفت. پس ازآن زكي خان دريافت كه ابوالفتح خان با صادق خان ارتباط داشته واورا درحمله به شيراز ترغيب كرده است. ازاين رو وي را ازپادشاهي خلع كرد ومحمدعلي خان را برتخت نشانيد
اندكي بعد علي مراد خان خواهرزادة زكي خان كه براي دفع شورشي به اصفهان رفته بود، خود به شورشي برضد دايي دست زد. زكي خان با سپاه درحالي كه ابوالفتح خان را با خود داشت، به مقابله رفت، ولي درايزد خواست- ازحوالي آباده- به دست عده‌اي ازسردارانش كه بيشتر ازطايفة مافي بودند، به قتل رسيد(28 جمادي‌الاول) 1193). سپاهيان زند ابوالفتح خان را دوباره به پادشاهي برگزيدند ودربازگشت به شيراز با استقبال گرم مردم روبه رو شدند وآنگاه سكه وخطبه به نام ابوالفتح خان كردند. گزارش كوهمره‌اي مبني براينكه زكي خان، ابوالفتح خان را به عنوان فرمانروا درشيراز باقي گذاشت،‌چندان درست نمي‌نمايد؛ چون زكي خان نمي‌توانسته به وي اعتماد كند. به همين سبب با آنكه ازسلطنت عزل شده بود، براي اطمينان وامنيت بيشتر مي‌بايست اورا به همراه خود برده باشد
پس ازقتل زكي‌خان،‌علي مرادخان با ارسال هدايا به شيراز،‌به حكومت اصفهان منصوب شدوصادق خان نيز زماني كه از اين رويداد آگاه شد، ا زكرمان به شيراز رفت وبا استقبال گرم ابوالفتح خان روبه رو شد. به گزارش كلانتر عده‌اي ازرجال زند كه قصد صادق خان را دريافته بودند، از ابوالفتح خان خواستند تا دستور قتل وي وفرزندانش را صادر كند،‌اما اونپذيرفت.
ابوالفتح خان دراين دوره به عياشي پرداخت وكار ملك عاطل ماند وكوششهاي ميرزا محمد كلانتر براي بازداشتن اواز عيش وعشرت به جايي نرسيد. ازسوي ديگر صادق خان كه خواهان حكومت مي‌بود، چندان به مداخله دركارها پرداخت تا سوءظن ابوالفتح خان را برانگيخت واوبا لحني تند صادق خان را ازمداخله درامور كشور بازداشت؛ اما سپس به وساطت جمعي ازبزرگان دولت همچون آزادخان غليجايي خواست عموي خود راباز به دربار آورد. صادق خان نپذيرفت وابوالفتح خان نيز ازاصرار دراين باره خودداري كرد، ازاين روي آن دسته ازبزرگان زند كه ازابوالفتح خان نااميد شدند ونيز عدة‌بسياري از رؤساي ايلات وفرماندهان سپاه به صادق خان پيوستند وبا او هم پيمان شدند. صادق خان وهمراهانش به ارگ رفتند وچون ابوالفتح خان براي ملاقات با عمويش از ارگ بيرون آمد(9 شعبان 1193)،‌به دستور وي دستگير وازسلطنت خلع شد. آنگاه اورا با برادرانش،محمد علي خان وابراهيم خان كوركردند. دربارة كورشدن ابوالفتح خان، مطالبي مفصل وگوناگون در منابع آمده است
ابوالفتح خان تا آخر عمردرزندان به سر برد ومورد اذيت وآزار وتوهين قرار گرفت، حتي گفته‌اند كه صيدمرادخان به طمع به دست آوردن جواهر، اورا چوب زد
سرانجام وي كه بيش ازدوماه ونه روز نتوانسته بود سلطنت كند، در شيراز درگذشت وجسدش دربقعة امام‌زاده احمد مشهور به شاه‌چراغ به خاك سپرده شد
ازروابط خارجي ايران درزمان ابوالفتح خان آگاهي كمي در دست است. به موجب سندي كه درآرشيو ملي فرانسه موجود است،‌روسو ، كنسول وقت فرانسه دربصره به دنبال عدم توفيق آن كشور در گرفتن امتيازاتي ازكريم خان،‌موفق شد 3 فرمان: امتياز تجاري، حق دادرسي كنسولي(كاپيتولاسيون) وواگذاري جزيرة خارك را به فرانسويها به امضاي ابوالفتح خان برساند
پرداختن ابوالفتح خان به عيش وعشرت سبب شد تا راه براي مداخلة مدعيان حكومت چون زكي خان وصادق خان باز شود از سوي ديگر ي به سبب ضعف وداشتن طبعي ملايم، نتوانست نظم وانضباطي را كه پدرش بركشور حاكم ساخته بود، حفظ كند. برخي با نسبت دادن صفاتي چون انسان‌دوست، عادل وبخشنده به ابوالفتخ خان،ازشايستگيهاي اودرمقام يك شاهزاده سخن رانده ومردم شيراز را به جهت آنكه از اوپشتيباني نكردند، مستوجب سرزنش دانسته‌اند.با اينهمه بي كفايتي اودرامرحكومت سب شد تا آشوب وكشمكش برسرقدرت پس ازمرگ كريم خان بركشور سايه اندازد