احمدشاه قاجار (۱۲۷۵ تبریز-۱۳۰۸ پاریس) هفتمین و آخرین پادشاه قاجار در ایران بودهاست. او دومین پسر محمدعلیشاه و نخستین فرزند پسر او از ملکه جهان بود که در هنگام ولیعهدی پدرش در تبریز به دنیا آمد و پس از فتح تهران و خلع محمدعلیشاه، توسط مجلس عالی رجال و بزرگان مملکت در ۱۲سالگی به سلطنت رسید. تا رسیدن او به سن بلوغ و تاجگذاری در تیر ۱۲۹۳ خورشیدی، ابتدا عضدالملک و سپس ناصرالملک از سران ایل قاجار نایبالسلطنه بودند.
کودکی
دوران کودکی احمدشاه در تبریز سپری شد. احمد ميرزا که يکسال پس از ترور ناصرالدين شاه متولد شده بود در سن دوازده سالگي از سوي فاتحان تهران به سلطنت انتخاب شد و به خاطر صغر سن تحت نظر نايب السطنه اي قرار گرفت که وي را نيز فاتحان تهران بر گزيده بودند.
برگزيده شدن احمد ميرزا به سلطنت باعث شد که وي از پدر و مادر خود که مقرر بود خاک ايران را ترک نمايند جدا شود و به کاخ سلطنتي عزيمت کند. البته اين جدايي توأم با گريه و بي تابي طرفين به ويژه احمد شاه بود که قصد نداشت از والدين خود دور شود.
قبل از رسیدن به مقام سلطنت «احمد میرزا» خوانده میشد. وی فوقالعاده مورد توجه و علاقهٔ پدر و مادرش بود که این علاقه مفرط او را شخصی ضعیف النفس و متکی به غیر بار اورد.
احمد شاه هفت سال پس از سلطنت تاجگذاري کرد ولي تاجگذاري وي مصادف با وقوع جنگ جهاني اول شد که جهان و ايران را عليرغم اعلام بي طرفي در کام خود فرو برد و بخشهايي از ايران علاوه بر قشون روس و انگليس توسط قشون عثماني نيز به تصرف در آمد.
پايان جنگ جهاني اول نويد دهنده دوران خوبي براي خاور ميانه و ايران نبود. حفظ و نگهداري هندوستان، طمع به بازارهاي داخلي منطقه، دسترسي به نفت و مقابله با خطر بلشويسم، چهار محور فعاليت استعمار انگلستان در ايران و خاور ميانه را تشکيل مي داد.
ازدواج
احمدشاه در سن ۱۷سالگی (یک سال پیش از تاجگذاری) با «بدرالملوک والا» دختر ظهیرالسلطان والا و نوهٔ عباسمیرزا، ازدواج کرد. این ازدواج توسط مادر احمدشاه ترتیب داده شده بود. عروس در آن هنگام ۱۲ساله بود و در تنها مدرسهٔ دخترانهٔ تهران درس میخواند. مراسم عقد با تشریفات مفصلی انجام شد و حاصل این ازدواج دختر بزرگ احمدشاه، ایراندخت بود. گفته میشود بدرالملوک بسیار زیبا بود و احمدشاه به او علاقهٔ بسیار داشت. اغلب او را به تالار آیینه کاخ گلستان میبرد و به انعکاس عکس او در آینهها مینگریست و میگفت: «در اینجا من فقط یک بدری ندارم؛ بلکه هزاران بدری دارم».
قبر بدرالملوک والا در بهشت زهرا
احمدشاه ۴ بار دیگر نیز ازدواج کرد و بهجز لیدا جهانبانی که از وی صاحب فرزندی نشد، صاحب ۳ دختر به نامهای «مریمدخت» (از دلآرام) (۱۹۱۵-۲۰۰۵)، «ایراندخت» (۱۹۱۶-۱۹۸۴) از بدرالملوک، «همایوندخت» (از خانمخانما معزی)(۱۹۱۷-۲۰۱۱) و یک پسر به نام فریدونمیرزا(از فاطمه)(۱۹۲۲-۱۹۷۵) شد که او جوان ترین شهریار دودمان قاجار بود.
پادشاهی
احمدشاه اندکی پس از کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹ و قدرتگرفتن سردار سپه رضا خان به اروپا رفت و پس از آنکه سردار سپه به وفاداری به شاه سوگند خورد، به ایران بازگشت. پس از قدرتگرفتن سردار سپه و انتصاب وی به سمت نخست وزیری ، احمدشاه به دلیل ناخوشی و بهانه های مختلف برآن شد که دگرباره به اروپا سفر کند. در هنگام اقامت وی در اروپا، با رأی مجلس موسسانی که سردار سپه ترتیب داده بود از قدرت برکنار شد و بدینسان پادشاهی دودمان قاجار به پایان رسید. در زمان این شاه وقایع مختلفی در ایران رخ داد که معروف ترین انها جنگ جهانی اول و اشغال ایران توسط متفقین بود حکومت مرکزی هم که فاقد قدرت نظامی لازم بود نتوانست جلوی اشغال گران را بگیرد. پس از کودتا سوم اسفند ۱۲۹۹ عملا قدرت از دست او خارج شد. به طوری که هیچ امری بدون رضایت سردار سپه به انجام نمیرسید. در این زمان عثمانی نیز مدتی غرب وشمال غرب را در تصرف داشت. قرارداد ۱۹۰۷ هم که کشور را به سه بخش تقسیم میکرد عملا استقلال و تمامیت ارضی ایران را نقض میکرد. بدین معنی که مناطق شمالی وغربی و هم چنین شرقی ایران به منطقه تحت نفوذ روسیه و منطقه جنوب و جنوب غربی و جنوب شرقی به منطقه تحت نفوذ بریتانیا در امد. فقط بخش مرکزی بی طرف ماند که طی قرارداد ۱۹۱۵ بین روسیه و بریتانیا تقسیم شد. چندی بعد در روسیه با روی کار امدن حکومت بلشویکی به جای حکومت تزاری حکومت جدید رسما الغای قرارداد ۱۹۱۵ را اعلام نمود.
مرگ
احمدشاه در اسفند سال ۱۳۰۸ خورشیدی (۱۹۳۰ میلادی) براثر ورم کلیه در «نویی سورسن» در حومهٔ پاریس در حالي که هيچ گاه سلطنت پهلوي را به رسميت نشناخت چشم از جهان فرو بست . جسد او طبق وصیتش به عتبات عالیات حمل و در کنار آرامگاه پدرش محمدعلیشاه در کربلا دفن شد. او ذاتا استعداد رهبری نداشت. او در پاریس به خرید وفروش زمین پرداخت و از این راه سود کلانی عاید او گردید. زمانی که مشروطه خواهان تهران را تصرف کردند محمد علی شاه به دلیل علاقه مفرط به او حاضر نمیشد او را برای تاجگذاری به مشروطه خواهان واگذار کند اما به دلیل فشار مشروطه خواهان به این امر تن داد.
برادر او محمد حسن میرزا ولیعهد او بود ولیعهدی که هیچگاه فرصت نکرد به پادشاهی برسد .
کوشک احمدشاهی در مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران واقع در در باغ نیاوران قرار دارد. کوشک احمدشاهی در کنار کاخ اصلی که محل اقامت خانواده محمدرضا پهلوی بود و کاخ صاحبقرانیه که قدیمیترین بنای موجود در این مجموعه است، اواخر دوره قاجار به عنوان خوابگاه ییلاقی احمدشاه قاجار در میان باغ نیاوران با مساحت ۸۰۰ متر و در دو طبقه ساخته شد. ورودی ساختمان در ضلع جنوب غربی کاخ قرار دارد که با تعدادی پله و از کنار حوض کاشی کاری شده به کوشک ختم می شود. از خصوصیات این بنا تزئینات و نمای آجری استفاده شده در سرتاسر نمای بیرونی ساختمان آن است. کوشک احمدشاهی در زمان محمدرضا پهلوی بازسازی و مرمت و مبلمان داخلی آن تعویض گردید تا به عنوان محل کار و سکونت رضا پهلوی مورد استفاده قرار بگیرد. طبقه همکف این ساختمان از یک سرسرا تشکیل شده که حوضی از مرمر در وسط آن واقع و شش اتاق و دو راهرو نیز در اطراف آن وجود دارند. در این محوطه اشیائی از جنس برنز، نقره، عاج، چوب، هدایای رؤسای کشورهای گوناگون، مدال ها و نشان ها و تابلوهای نگارگری در معرض تماشا قرار گرفتهاست. تعدادی فسیل حیوانی و گیاهی، قطعاتی از سنگ های معدنی تزئینی و قطعه سنگی از کره ماه که از طرف ریچارد نیکسون، رئیس جمهور پیشین امریکا به رضا پهلوی هدیه داده شده بود در ویترینی در این سالن نگهداری می شود. طبقه دوم این بنا نیز از یک هال مرکزی و ایوان گسترده چهار طرفه تشکیل شده است. از سالن مرکزی این طبقه به عنوان اتاق موسیقی استفاده می شد که در چهار طرف آن قفسه های چوبی ویترین دار نصب شده است. این ایوان از ۲۶ ستون مدور با نمایه گچی و شش ستون با مقطع مربع قطور با نمای آجری تشکیل شده است. بعد از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، این بنا تحت نگهداری و تعمیر قرار گرفت و بخش پائین دیواره های آن مرمت شد و در اردیبهشت سال ۱۳۷۹ و همزمان با هفته میراث فرهنگی افتتاح گردید. این بنا پس از یک دوره تعمیرات تأسیساتی دیگر در سال ۱۳۸۴ بطور رسمی بازگشایی شد. کوشک احمدشاهی در حدود یک قرن از بنایش میگذرد و به درستی تاریخ بنای آن و بانی مشخصی ندارد. تا به امروز هیچگونه مدرکی قابل استنادی که به تاریخ بنا دلالت کند به دست نیامده است. شیوه معماری و سبک بنا به اواخر دوره قاجار برمیگردد. کوشک احمدشاهی در حال حاضر موزه میباشد.
متاسفانه احمد شاه خودش هم در سرنگونی قاجار مقصر بود با خروج بی موقع از کشور و برنگشتن به ایران زمینه را برای تغییر سلطنت مهیا کرد. در پاره ای از منابع میگویند او در اواخر سلطنت از ایرانی جماعت فراری بود ازجمله:محمدحسن میرزا ولیعهد روایت کرده روزی در پاریسدیدم احمد شاه بدون آئینه ریش می تراشد...
پرسیدم اعلیحضرت شاه چرا از آئینه استفاده نمیکنند
فرمودندحقیقت این است که آنقدر از ایرانی جماعت متنفر هستم که حتی حاضر نیستم توی آئینه قیافه خود مادر قحبه ام را هم ببینم.
حال شما حساب کنید این شخص چطور میخواست مقابل کودتا و رضاخان و انگلیس قدعلم کند.
احمدشاه در ۶ سالگی
احمد شاه قاجار و محمدحسن ميرزا وليعهد به اتفاق عده أي از همكلاسيها و معلمان خود
برچسبها: سلسله قاجاريه, احمدشاه قاجار, رضاخان, محمدعلي شاه قاجار
