(( سال های سال از درگذشت حمیدرضا پهلوی می گذرد و ما نفهمیدیم او چه انسانی بود؟؟ ))

سالها قبل در یک روز تابستانی گرم (18تیرماه1371ش) حمید رضا پهلوی، مترجم و رابط نوجوان رسالۀ پایانی اینشتین (دی اِرکلِرونگ = بیانیه ) – هنگامی که عازم خانۀ مادرش مرحومه عصمت الملوک دولتشاهی بود – در راه دچار ایـست ناگهانی قلب و سکته ی قلبی شد. دو روز بعد – در 20 تیرماه – حمیدرضا پ… در بیمارستان قلب تهران- در سن 60 سالگی – دار فانی را وداع گفت و زندگانی پر خاطره و تلخ و پردرد و رنج وی خاتمه یافت.

شاهزاده حمیدرضا شخصیتی گمنام، گوشه گیر، کم حرف و منزوی از جامعه و سیاست بود و تنها به مطالعه و تفکر در تنهائی عادت داشت. او بعد از انقلاب، هرگز ایران را ترک نکرد. دارای روحیات و طرز تفکر عجیبی بود و اسرارعلمی خود را با نزدیکترین افراد خانواده اش نیز در میان نمی گذاشت. بعد از درگذشت او، هنگامی که یکی از کمدهای شخصی او را جابجا میکردند، زیر آن انبوهی از نوشته های علمی و مقالات به زبانهای مختلف از خود او و دعوت نامه های مراکز معتبر بین المللی از او برای مهاجرت به اروپا و امریکا یافته شد، که هیچیک را نپذیرفته بود. همگی این اسناد نزد شادروان دکتر شعبان طاووسی (کابوک – بزرگترین هیپنوتیزور ایران، که خود نیز چهار ماه پس از حمیدرضا و دوماه پس از دکتر حسابی، بر اثر بیماری خونی ناشناخته ای در آبانماه 1371 ش درگذشت) بوده و فهرست آنها را در آخرین کتاب خود: “آخرین دفتر خاطرات کابوک”پس از شرح حال مفصّلی از حمیدرضا آورده و چگونگی آشنائی خود با این دوست دوران کودکی و نوجوانی اش را شرح داده است… برخی – از جمله خود استاد کابوک – از وی چیزهای شگفت انگیزی نقل میکنند که چون برای ما قابل اثبات نیست از آوردن آنها معذوریم؛ اما در این شکی نیست که حمید رضا – با آنکه هیچ مدرک دانشگاهی نداشت – یک دانشمند بزرگ بود و بسیاری از دانشمندان بزرگ جهان و نجیب زادگان اروپا با او در ارتباط و مکاتبه بوده اند. دکتر ابراهیم مهدوی- مقیم لندن- نقل میکند که: نیلز بور (بوهر) – در زمان مترجمی حمیدرضا برای اینشتین – گفته است: ” در دنیای به این بزرگی – تنها 15 نفر تئوری نسبیت  را واقعاً فهمیده اند، که یکی از آنها همین پسر جوان – حمید رضا – است! “.

تاریخ فوت حمید رضا پهلوی نیز همانند شخصیت او شگفت آور است:

*روزی که دچار سکتۀ قلبی شد(18تیر1371) ” قمر در عقرب ” بود. در”تقویم نجومی مصباح زاده”(سال1371 ش) در بخش بالای صفحۀ ماه محرم قمری و تیرماه شمسی نوشته است: ” اوضاع و احوال افلاک در این ماه دلالت دارد بر… فقدان نوابغ”.

*روز درگذشت وی (20 تیر 1371) روز”عـاشـورای حسـیـنی(ع)” بوده؛ و مادرش نقل می کرد که: (( همیشه آرزو می کرد که در روز عاشورا بمیرد و اگر ممکن باشد جنازه اش را به کـربـلا ببرند و در آنجا به خاک بسپارند؛ اما دومی میسّر نشد )).

*دو روز جنازۀ وی در پزشک قانونی تهران معطل شد و در روز شهادت امام سجاد(ع) – روز دوازدهم محرم و22 تیر 1371- در”بهشت زهرا(ع)” به طور گمنام به خاک سپرده شد.

خوشبختانه پس از چندین سال در بخش”جستجوی اموات” از”سایت بهشت زهرا(ع)” موفق شدیم قبراین مرد گمنام را پیدا کنیم. آدرسی که سایت خود “بهشت زهرا(ع)” به ما داده این است: حمیدرضا – نام پدر: رضا – تاریخ دفن: 22 تیر 1371ش – ردیف 27 – قبر64. سنگ قبر او نیز معیوب و ترک خورده است و فقط این عبارت، روی آن نوشته شده: ((هُوَ الباقی – آرامگاه ابدی حمید رضا پهلوی – ولادت: 1311 ش – وفات: 1371 ش)).

اشعار برجای مانده از او نیز مانند خودش عجیب و غریب بوده است. ما اغلب خوانده یا شنیده ایم که شاعران، دیگران را هجو می کنند؛ ولی حمید رضا بیشتر، خود و نفس اَمّارۀ خود را هجو نموده و به خویشتن حمله ور شده و از خود سخت انتقاد میکند! در اشعارش مدح پیامبران و امامان و بزرگان شیعه و پندها و نِکات اخلاقی و علمی بسیار است. بلی، هجویّه هم سروده است؛ از جمله در ردّ بر احمد کسروی – که به اسلام و تشیّع ناسزاگویی کرده و ترویج زرتشتی گری می نمود – هنگامی که حمید رضا نوجوانی فقط سیزده ساله بوده چنان هجویّه ای سروده و برای خود کسروی پست کرده و ارسال داشته بود، که به گفتۀ خودش: “شنیدم که وقتی کسروی آنرا خواند، از خشم آنرا پاره کرد و کلـّی ناسزا به من که فقط یک نوجوان 13 ساله بودم، گفت…”. چند بیتی از این هجویّه:

“کسروی” دانی چه باشد؟!! “کسر ِ رای” و “کاستی”!!

زآنکه “بُنیاد” دروغش بشکند از “راستی”!!

“طاق کسرا” چون ترک برداشت از میلاد ” نور”

“کسر” دارد “کسروی” تا بشکند این کوه طور!!

“پاک دینی” راه اسلام است و رسم مؤمنان

نِی لجنزار دروغ و فحش و کِبر فاسقان!!

هر که از قرآن و از اخبار معصومان جُداست،

لعن یزدان تا ابد بر روح و جان او رَواست!!

شد “وطن” “کسرائیان” را جمله در این “آب و گِل”!!

در چه جا باشد “وطن” پس؟ از برای جان و دل؟!

شیخ گوید: (( تو در این اَوطان ، غریبی ای پسر!!

لیک،اینجا ((خو به غربت کرده ای! خاکت به سر!!))

طعم غربت از “وطن” را چون چشیدی ای “حمید”!

در پناه “دین پناهان” می توانی آرَمید!

(تذکر: در بیت اوّل از “بنیاد” منظورش کتاب “وَرجاوَند بُنیاد” کسروی است. در بیت دوّم منظورش از “نور” پیامبر اکرم – ص – است. در بیت سوّم اشاره به “پاکدینی” یا “به دینی” میکند که عنوان بدعت ضدّ دینی کسروی بوده و پیروان ناآگاه خود را به آن می خوانده است!! در بیت ماقبل آخر، منظورش از “شیخ”، شیخ بهاء الدّین محمّد عامِلی، مشهور به شیخ بهائی – فقیه و دانشمند و شاعر عهد شاه عبّاس صفوی – است، که بیت داخل گیومه((…)) از اوست و بطور خلاصه میگوید که: وطن اصلی انسان، وطن روح غریب اوست که عالم برزخ است؛ نه این وطن دنیوی متشکل از آب و گِل! و روح در این دنیا و در این وطنهای خاکی، غریب و سرگشته و سرگردان شده و به این سرگردانی عادت کرده است… در بیت آخِر، اشارۀ او به تبعید خانوادگی به جزیرۀ موریس است…).

نمونه هایی دیگر از اشعار زیبای حمید رضا پـ… که یاد مرگ و نفرت ازمردم این زمانه در آن به چشم می خورد:

(در دو بیت 39 و 40 از منظومۀ “آئین نگارش زبان انگلیسی” پس از بیان احکام خطّ ربط (هایفِن) واصل میان کلمات مرکّب، چنین می گوید:)

“وصل” دادی رسم و پیوندی چه زیبا ای “حمید”!

لیک ازاهل زمانه “ربط” می باید برید!

“وصلت” و پیوند با اهل قبور و خاک و خشت،

به – زِ دیدن: چهره های مسخ و وحشتناک و زشت!!

(نیز در خاتمۀ منظومۀ “احکام حرف تعریف نا مُعیّن در انگلیسی”، در ابیات 17 تا 20 گوید:)

“حمیدا!” به “تعریف” و”توضیح” نیکت،

بُرون شد “اِی”a و “اَن”an ز “تنکیر” و”وحدت”

به “زندان نـَفسَت” چو هستی “مُنـَکـَّر”!

سزد گر بمیری ز گریه مُکـَرَّر!

بُرونت نیارَد ازین جهل و وحشت،

مگر “حرف تعریف” قرآن و عِترَت!

ز “تنکیر” نعره کشان، دین جدا کن!

امامان و پیغمبران را ندا کن!

(همچنین در انتهای منظومۀ “احکام حرف تعریف مُعیَّن انگلیسی”، در ابیات 27 تا 34 گوید:)

شد درخشان حرف “دی” the بعد از بیانت ای “حمید”!

لیک، آیا گشت یک دم، “قلب تو” پاک و سپید؟!!

آه! آه! از آن خطایای پیاپی، کو نمود –

قلب پاکت را “مُنـَکـَّر”، چهره ات خـُرد و خمود!!

ای که خوانی دستخطّ این “غریب روسیاه”!

گوش می کن پند وی را، تا نگویی:”آه! آه!”

هرکه جوید “عشق و مهری” از دل این مردمان،

رنجش و افسردگیّ و قهر بیند هر زمان!!

نِی نگاهِ آشنائی!! نِی صدائی مهربان!!

نِی وفاداری به عهد و نِی صَداقت در زبان!!

“مَهدِیا!” اینک کسی جز تو مرا “معروف” نیست!

چهره ها جمله “مُنـَکـَّر”!! وَ ز گـُنـَه مصروف نیست!!

آن صدای مهربان و آن دو چشم آشنا،

وآن وفاداری به عهد و آن نوازش در لقا،

گر رسد آنی به گور و جسم بی جان “حمید”،

جان بگیرد! بَر جَهَد از قبر، چون ماهِ سپید!

او از “مرگ” بسیار سخن می گفت. یک بار از روی دلتنگی گفته بود: “مردن برای من مثل عروسی است!”. برخی حدس می زنند که مرگ ناگهانی شاهزاده حمید رضا بر اثرغصه و اندوه و مصیبت های فراوانی بوده که بر وی وارد شد. به عبارت بهتر، برخی معتقدند: او از غصه دق کرده است. هرچه بود از دست ما رفت و اسرار این رساله را با خود به زیر خاک برد. ما لایق همصحبتی با او نبودیم. چرا؟؟ آیا تنها بعد از این همه سال باید فقط او را در خواب ببینیم و اگر بتوانیم روحش را احضار کنیم؟! اگر او منزوی بوده و با کسی حرف نمی زده، ما که چنین نبودیم و می توانستیم او را بشناسیم و با او همسخن شویم! شکی نیست که اگر چنین میکردیم، این مرد حرفهای زیادی داشت که به ما بزند و شاید همین حرفهای ناگفته عامل دق کردن و مرگ غریبانۀ او شده است … کلام آخر اینکه: او اگر هم اکنون هم زنده بود، باز شناخته نمی شد؛ پس خوشا بحالش که مُرد تا شناخته شود … اسکندر جهانگیری.