پناه‌خان جوانشیر
پناه‌خان جوانشیر، مشهور به پناه علی‌بیگ ساروجلوی جوانشیر، در زمان شاه‌عباس دوم صفوی (حک:۱۰۵۲ـ۱۰۷۷) از ترکستان به قره‌باغ آمد. وی در زمان نادرشاه (حک: ۱۱۴۸ـ ۱۱۶۰) جارچی‌باشی بود. او ابتدا بسیار مورد لطف نادرشاه قرار داشت، اما نادر در اواخر حکومتش به وی خشم گرفت و پناه‌خان ناگزیر در ۱۱۵۶ به کوهستان‌های قره‌باغ گریخت. وی با شنیدن خبر قتل نادرشاه، در ناحیه قره‌باغ دعوی حکومت کرد و با بازگشت ایلات جوانشیر، که نادرشاه آنان را به خراسان کوچانده بود، قدرتش افزون گشت. پناه‌خان از عادل‌شاه افشار اطاعت کرد و در ۱۱۶۱ از وی لقب خانی گرفت و به حکومت قره‌باغ منصوب شد.
تصرف ایروان و نخجوان و اردبیل
پس از برکناری عادل‌شاه و به حکومت رسیدن شاهرخ افشار (حک: ۱۱۶۱ـ۱۲۱۰)، پناه‌خان گنجه، ایروان، نخجوان و اردبیل را تصرف کرد و خان‌های آن مناطق را به اطاعت خود در آورد و سپس قلعه‌های بیات و تِرناوِت را بنا کرد. او در حدود ۱۱۷۰، به درخواست ملک‌شاه نظرورنده، یکی از حاکمان ارمنی نواحی قره‌باغ، قلعه پناه‌آباد را بنا کرد. این قلعه بعدها به قلعه شوشی شهرت یافت. یک سال پس از احداث قلعه شوشی، محمدحسن‌خان قاجار (پدر آقامحمدخان) به آنجا حمله کرد ولی موفق به تصرف آن نشد.
همراهی با کریم‌خان زند
در رقابت گسترده میان محمدحسن‌خان قاجار و کریم‌خان زند برای تسلط بر حکومت، پناه‌خان جانب کریم‌خان را گرفت، که به شکست و کشته شدن محمدحسن‌خان قاجار انجامید. پس از آن فتحعلی‌خان افشار از آذربایجان، به قصد مطیع کردن پناه‌خان، به سوی قلعه شوشی لشکر کشید، اما کاری از پیش نبرد، از این‌رو تصمیم به مصالحه گرفت و پیشنهاد کرد که دخترش با ابراهیم‌خلیل خان، پسر پناه‌خان، ازدواج کند. وی با این حیله ابراهیم‌خلیل‌خان را به اسارت خود در آورد و با سرعت به سوی ارومیه حرکت کرد. پناه‌خان، به قصد آزاد کردن پسرش، به لشکر کریم‌خان زند ــ که برای سرکوبی فتحعلی‌خان به طرف ارومیه حرکت کرده بودند ــ پیوست. با شکست فتحعلی‌خان، ابراهیم خلیل‌خان آزاد شد. کریم‌خان پناه‌خان را با خود به شیراز برد و پسرش، ابراهیم خلیل‌خان، را به حکومت قره‌باغ منصوب کرد. پناه‌خان پس از مدت کوتاهی در شیراز درگذشت. پیکر وی را به قره‌باغ فرستادند و در همان‌جا به خاک سپردند.
یکی از فرزندان او ابراهیم خلیل خان جوانشیر و یکی از نوادگان معتبر او میرزا آغا بيگم جوانشیر فرزند ابراهيم خليل خان جوانشير بود .
عباسقلی خان جوانشیر معتمدالدوله و محمد ابراهیم خان جوانشیر, اولین روسای دادگستری جدید ایران در زمان ناصرالدین شاه از نوادگان و اعقاب پناه خان جوانشیر بوده اند
برچسب‌ها: پناه علی‌بیگ ساروجلوی جوانشیر, عباسقلی خان جوانشیر معتمدالدوله, ابراهیم خلیل خان جوانشیر, خاندان جوانشیر
